Günümüzde kalp hastalıklarından, göğüs kanserine, diyabetten kalın bağırsak kanserine kadar birçok hastalığı erken teşhis ve tedaviyle denetim altına almak mümkün olabiliyor. 40 yaşından sonra nizamlı sıhhat denetimlerine dikkat edilmesi gerektiğine işaret eden Aile Hekimliği Uzmanı Dr. Hoş Parkan, hem tedbir almaya, hem de erken tanıya yardımcı 40 yaş üstü yaptırılması gereken 10 testi açıkladı…
KALP TARAMASI
Kalp damar hastalıklarını riski 40 yaşından sonra 10 kat artıyor. Münasebetiyle, hastalıklar oluşmadan önleyebilmek kıymet taşıyor. Bu nedenle, kalp hastalıklarına bağlı risklerin hesaplanarak çok daha erken yaşlarda harekete geçmek gerekiyor. 40 yaşından sonra bayan ve erkeklerin kalp hastalıkları açısından detaylı denetimden geçmesi de erken teşhis açısından son derece değer taşıyor.
Yüksek kolesterol, diyabet ve hipertansiyon hastası olanlar, ailesinde kalp damar hastalığı hikayesi bulunanlar ve sigara kullanan bireyler kalp hastalıkları açısından riskli kümede yer alıyor. Dr. Tatlı Parkan, bu risk faktörlerine sahip olan şahısların erken tedbir almak üzere 20 yaşından itibaren her üç yılda bir nizamlı denetimlerini yaptırması gerektiğine dikkat çekiyor. Vakitle kişinin gereksinimlerine nazaran yapılması gereken ek testler doktor tarafından belirleniyor. 40 yaşından sonra ise mümkün hastalık kuşkusu durumunda, eforlu EKG, koroner BT, talyum sintigrafisi ve koroner anjiyografi üzere teşhis tekniklerinden yararlanılıyor.
KOLONOSKOPİ
Kalın bağırsak kanseri riski 40 yaşından sonra 3 kat, 50 yaşından sonra 10 kat artıyor. Erken evrede yakalandığında büyük ölçüde tedavi etmek mümkün olduğu için teşhis ve tarama yollarından vaktinde faydalanmak hayat kurtayor. Bu nedenle 40 yaşından itibaren yılda bir sefer gaitada saklı kan ve 50 yaşından itibaren de hastanın bulgularına nazaran değişecek sıklıklarda kolonoskopi ile takip edilmesi gerekiyor. Kanserin öncü lezyonlarından olan bağırsak poliplerinin erken saptanması halinde riski ortadan kaldırmak mümkün olabiliyor.
AKCİĞER FİLMİ
Akciğer hastalıklarında, bilhassa de akciğer kanserinin ortaya çıkmasında uzun mühlet sigara kullanımının riski çok önemli oranda artırdığı biliniyor. Kullanım ölçüsü ve mühlet uzadıkça risk de yükseliyor. Dr. Tatlı Parkan, bilhassa sigara içen bireylerin 40 yaş sonrası her yıl nizamlı denetimlerini yaptırarak akciğer sineması çektirmesi gerektiğine dikkat çekiyor. Akciğer kanseri, erken evrede rastgele bir belirti vermediği için nizamlı denetimler hastalığın erken teşhis ve tedavi muvaffakiyetinde son derece paha taşıyor. 30 yıl paket ve üzeri kullanım varsa Düşük Doz Toraks Tomografisi ile tarama öneriliyor.
MAMOGRAFİ
Kadınlarda en sık görülen kanser çeşidi olan göğüs kanserinde yaşlanma en değerli risk faktörleri ortasında yer alıyor. Göğüs kanseri riski 40 yaşından sonra 1,5 kat, 50 yaşından sonra ise 2,5 kat artış gösteriyor. Dr. Tatlı Parkan, bilhassa son yıllarda bu mevzuda yaşanan gelişmeler ve erken teşhis imkanlarının artması ile birlikte tedavi muvaffakiyetinin da yükseldiğini hatırlatıyor. “Bu nedenle tüm bayanların 40 yaşından itibaren her 1 yılda bir mamografi çektirmesi gerekiyor” diyor. Ailesinde göğüs kanseri olan bireyler ise, kanser yaşayan aile bireyinin teşhis yaşından 10 yıl öncesinde taramalara başlaması gerekiyor.
PAP SMEAR TESTİ
Jinekolojik kanserler açısından ikinci sırada yer alan rahim ağzı kanseri riski bilhassa 40-50 yaşları ortasında 20’li yaşlara nazaran 10 kat artıyor. Bu nedenle 40 yaş üstü bayanların her yıl kesinlikle jinekolojik kıymetlendirme ve pap smear testi yaptırmaları gerekiyor. Bu sayede rahim ağzı kanserinin çok erken etapta yakalanabildiğini söyleyen Dr. Sevimli Parkan, “Rahim ağzından sürüntü alınarak yapılan test, cinsel hayatın başlamasından itibaren her yıl tekrarlanıyor. Şayet beş yıl boyunca üç negatif bedel elde edilirse, üç yılda bir olmak üzere tekrar edilmesi gerekiyor” diyor.
KEMİK YOĞUNLUĞU ÖLÇÜMÜ
Yaşla birlikte görülme riski artan hastalıklardan biri de osteoporoz. Kemik dokusunun vakitle bozulması ve kemiklerin zayıflaması sonucu ortaya çıkan osteoporozun en büyük tehlikesi neden olduğu kırıklar. Kemiklerdeki mineral kaybı ne kadar fazla ise kırık riski o derece artıyor. Bayanların kemik kütlesindeki kayıp menopozla birlikte sürat kazandığı için osteoporoz riski de artıyor. Bu nedenle tarama gayeli olarak, bayanlarda menopozun akabinde, hem bayanlarda hem de erkeklerde 65 yaşından sonra kemik yoğunluğu ölçümünün yapılması gerekiyor. Hastalık saptanması durumunda ise ömür usulü değişiklikleri ve ilaç tedavisiyle gerekli tedbirler alınabiliyor. Dr. Sevimli Parkan osteoporoz için en yeterli ilacın antrenman olduğunu belirtiyor.
PROSTAT MUAYENESİ
Erkeklerde en sık görülen kanserlerin başında yer alan prostat kanserinde yaşlanma en kıymetli risk faktörünü oluşturuyor. Belirtiler ortaya çıkmadan yakalayabilmek için, her erkeğin 50 yaşından itibaren prostat muayenesi olması ehemmiyet taşıyor. Risk faktörlerine ve erkeğin durumuna nazaran doktorun önereceği uygun tarama programına devam edilmesi gerekiyor.
AÇLIK KAN ŞEKERİ
Dünyada küresel bir salgın olarak ilerleyen diyabet, bilhassa 45-65 yaş ortasında 3 kat, 65 yaş üzerinde ise 4 kat artış gösteriyor. Bu nedenle hiçbir şikayet ve tabibi şüphelendirecek belirtiler olmasa da, erişkin periyotta nizamlı aralıklarla açlık kan şekerinin denetim edilmesi diyabetin erken tanısı için çok büyük kıymet taşıyor. Dr. Hoş Parkan, fazla kilo yahut ailede diyabet geçmişinin varlığı üzere risk faktörleri bulunmayan herkesin 45 yaşından sonra her üç yılda bir diyabet açısından kıymetlendirilmek üzere tabibe başvurması gerektiğine işaret ediyor. Şayet risk faktörü varsa bu taramanın daha erken yaşlarda başlaması ve sıklığının da artırılması gerekiyor.
Erken teşhis alan Tip 2 diyabet hastalarında, hakikat beslenme ve antrenman üzere hayat biçimi değişiklikleriyle, ilaç kullanmak zorunda kalınmadan hastalık denetim edilebiliyor. Dr. Sevecen Parkan, “İlaç kullanması gereken hastalarda da kalp krizi, böbrek yetmezliği, görme bozuklukları, nörolojik komplikasyonlar üzere mümkün sorunlar hayatı tehdit edecek boyuta ulaşmadan önlenebiliyor” diyor.
TANSİYON
Tek başına değerli bir sorun olmakla birlikte, diyabet, kalp üzere birçok kronik hastalık açısından da risk oluşturabilen hipertansiyonun erken tanısı için yalnızca tertipli tansiyon denetimleri kâfi olabiliyor. Ülkemiz de her üç şahıstan birinin sorunu olan hipertansiyon riski yaşla birlikte önemli artış gösteriyor. 45-55 yaş ortası erkeklerde 1.5, bayanlarda ise 2 kat risk artışından kelam ediliyor. Metabolik sendrom, abdominal obezite, diyabet, aile hikayesi, sigara kullanımı üzere kimi risk faktörlerinin hipertansiyon riskini artırdığı biliniyor. Risk kümesinde yer alan bireylerde 40 yaşından sonra yılda bir kez tansiyon ölçüm taraması yapılması gerekiyor. 40 yaş altında son tansiyonu olağan (130/85 mmHg altı) ölçülmüş ek riski olmayan popülasyonda ise 3-5 yılda bir tekrarlanması öneriliyor. Erken teşhis konulan hastalarda hayat üslubu değişikliğiyle ilaca gerek kalmadan hipertansiyon denetim altında tutulabiliyor. İlaç kullanması gereken hastalarda ise tedaviye erken başlanarak inme, beyin kanaması ve kalp yetmezliği üzere yüksek tansiyona bağlı birtakım komplikasyonların oluşması da önlenebiliyor.
KOLESTEROL
Diyabet ve yüksek tansiyondan farklı olarak kolesterol yaşla birlikte çok farklılaşmıyor. Herkesin genetik yapısıyla belirlenen genel bir kolesterol seviyesi bulunuyor ve ömür stili değişiklikleri bu seviyesi etkiliyor. Kolesterol seviyesi bilhassa kalp damar hastalıkları açısından çok büyük ehemmiyet taşıyor. Bu nedenle, kalp damar hastalığı riskini azaltmak, hasebiyle riskli bireylerde hayat müddetini uzatmak ve beklenmedik ani genç ölümlerin önüne geçmek için kolesterol seviyesinin belirli bir düzeyde olması gerekiyor. Dr. Sevecen Parkan 40 yaş sonrasında ise, kalp damar hastalığı riski çok yükseldiğinden doktor tarafından belirlenecek kolesterol takip ve tedavi programına ahengin ehemmiyetine işaret ediyor.
