Editör: Naim Arıoğlu
Apandisit, “Apendiks Vermiformis” yahut daha yaygın bilinen ismiyle “Kör Bağırsak” denilen organın iltihaplanması sonucu ortaya çıkan bir hastalıktır. Vermiformis sözü “solucan gibi” manasına gelmektedir. Apendiks Vermiformis yahut “Kör Bağırsak”; ince bağırsaklarımızın, kalın bağırsağımız yani kolonumuz ile bağlandığı yer olan karnın sağ alt kadranında yer alır. Yarım santim kalınlığında ve 6 ila 9 santim uzunluğundadır.
GÖREVLERİ
Yıllar boyunca apandisitin bir işe yaramadığı düşünülmüş; insanın taş periyodundan bugüne kadar olan evrim seyahatinden kalan bir kalıntı olarak bilinmiştir. Lakin günümüzde, bedenin müdafaa düzeneği olan bağışıklık sisteminin, bilhassa mide-bağırsak sistemi içerisinde misyon alan hücrelerinin gelişiminde ve bağırsak florasının (tüm ince ve kalın bağırsaklarımızda bulunan ve sindirim sistemimize yardımcı olan ve çeşitli yararlar sağlayan mikroorganizma tabakası) oluşumu ve idamesinde işlev gördüğüne dair ispatlar ortaya çıkmaya başlamıştır.
Apendiks Vermiformisin iltihaplanması durumuna “akut apandisit” yahut kısaca “apandisit” diyoruz. Ekseriyetle yanlış olarak organın sağlıklı halinin de isminin apandisit olduğu düşünülür. Lakin bu yanlıştır.
APANDİSİT İLTİHABININ BELİRTİLERİ NELER?
Apandisit iltihabının klasik belirtisi; yaygın olarak tüm karında başlayıp sonra karnın sağ alt kadranında (bölgesinde) toplanan ağır ve şiddetli ağrıdır. Bu ağrıya sıklıkla iştah kaybı eşlik eder. Bulantı olabilir fakat ağrı başladıktan çok sonra ortaya çıkar. Şayet evvel bulantı ve kusma başlarsa bu durum, apandisit iltihabından fazla besin zehirlenmesi yahut farklı bir hastalığın belirtisi de olabilir. Şayet iltihap şiddetlenirse hastanın ateşi çıkabilir.
Apandisit iltihabı belirtileri, hamilelerde biraz daha karışıktır. Gebelikte anne adayının bedeninde ağrıya tolerans artmış ve karın duvarı, büyümekte olan rahime yer açmak için gevşemiştir. Bu nedenle ağrı, klasik formda görülmeyebilir. Muayene bulguları da her vakit tabibi gerçek formda yönlendiremez.
Gebelikte apandisitin belirtileri müphem bir karın ağrısına ilaveten;
Detaylı muayene yapması
Hekimin apandisit kuşkusu devam ediyorsa bebeğe ziyan vermeyen tek sistem olması nedeniyle Manyetik Rezonans Görüntüleme (MRG) ile karın içini incelemesi gerekir.
Gebelerde apandisitin delinmesi durumunda (perforasyon) bebek yüzde 36 ihtimalle kaybedilebilir. Bu oran neredeyse her üç olaydan bir tanesi manasına gelmektedir.
Apandisit iltihaplanması neden olur?
Apendiks Vermiformis, solucan gibisi ince uzun bir tüp üzeredir. Bir ucu kapalıdır. Başka ucu ise kalın bağırsakla ilintilidir.
Apandisitin açık ucu;
Yemek artıkları,
Parazitler,
Buradaki lenf bezlerinin şişmesi,
Taşlaşmış bağırsak atıkları sebebiyle tıkanabilir.
Göğüs kemiği gerisinde yanma gibisi yakıcı ağrı,
Bağırsak alışkanlıklarında değişiklik yahut düzensizlik,
Aşırı gaz üzere son derece bilinmeyen ve atipik semptomlar olabilir.
Ayrıca rahmin büyümesi ve kalın bağırsağı üst itmesiyle birlikte Apendiks Vermiformisin yeri, karnın evvel sağ yanına sonra sağ üst tarafına gerçek değişir ve ağrı bu bölgelerde yahut sırtta hissedilebilir.
Gebelerde apandisit teşhisini atlamamak için tabibin;
Çok ayrıntılı hasta öyküsü alması,
Açık olan ucun rastgele bir nedenle tıkanması, Apendiks Vermiformisin içinde oluşan salgıların boşalamayıp birikmesine ve kör bağırsağın şişmeye başlamasına sebep olur. Şişme ve gerginlik aşikâr bir dereceye ulaştığında karın ağrısı başlar. Kör bağırsak içindeki gerilmenin ve basıncın artmasıyla buraya gelen toplardamarlar kapanır ve ödem daha da şiddetlenir. Bu esnada içeride biriken sıvıdaki bakteriler, bedenin tüm savunma düzeneklerinden uzak olmayı fırsat bilerek çoğalmaya başlarlar. Tüm bu olanlar sonucunda organ uygunca iltihaplanır. Bu noktada hastanın karın ağrısı, sağ alt bölgeye düzgünce yerleşir. Bu durum akut apandisit hastalığı olarak isimlendirilir.
Eğer dolanım güzelce bozulur ve içerideki basınç daha da artarsa, bir balon üzere şişen kör bağırsak, delinir ve içindeki bakteri dolu sıvı, karnın içerisine akar. Bu duruma da sıklıkla “apandisit patlaması” yahut perforasyonu yani delinmesi denilir.
Apandisit iltihaplanması her yaş kümesinde görülür mü?
Apandisit her yaş kümesinde görülür. Fakat sıklıkla 20’li ve 30’lu yaşlarda ortaya çıkar. Bayanlarda ve erkeklerde apandisit riski çabucak hemen birebirdir. Lakin erkeklerde bayanlara göre daha sık görülür.
Çocuklarda apandisit iltihaplanması görülebilir mi?
Maalesef ki çocuklarda da akut apandisit hastalığı görülebilmektedir. Her 8 çocuktan 1’i akut apandisit ön teşhisiyle hastanelerin acil servisine getirilmektedir. Bunların da yarıya yakını akut apandisit tanısı almakta ve ameliyat edilmektedirler.
Çocuklarda akut apandisitin belirtileri ve bulguları temel olarak yetişkinlerdeki belirtilerle benzerlik gösterir.
Bebeklik periyodunun birinci dört haftası yani yenidoğanlarda apandisit;
Karında şişlik,
Uykuya meyil yahut huzursuzlukla belirti verebilir.
Okul çağı çocukları ekseriyetle vaktinde apandisit tanısı alabilmektedirler. Fakat okul öncesi çocukların hem vücut farkındalığının düşük olması ve kendilerini sıkıntı tabir etmeleri hem de bağışıklık sistemlerinin şimdi tam gelişmemesi nedeniyle teşhis konulduğunda ekseriyetle apandisit perforasyonu yani delinmesi mevcuttur.
Apandisit tanısı nasıl konur?
Akut apandisit teşhisi, çoklukla hasta öyküsünün ayrıntılı alınması ve fizik muayeneyle erkeklerde yüzde 90’a, bayanlardaysa yüzde 80’e yakın bir netlikte konulabilir.
Hastanın hamile, çocuk yahut yaşlı olduğu durumlar üzere atipik ve riskli kümelere ilişkin hadiselerde, yanılgılı teşhis ve bunun sonucunda yapılacak bir negatif keşif ameliyatının (ameliyat sırasında hastanın apandisit olmadığının anlaşılması) hastaya ziyan verme ihtimali olması ve ameliyat sonrası çeşitli sıhhat sıkıntıları yaşanma riski taşıması nedeniyle apandisit tanısı netleştirilmelidir.
Tanıyı netleştirmek yahut desteklemek için ek kan analizleri ve görüntüleme usulleri kullanılabilir. Ekseriyetle süratli olması ve radyasyon içermemesi nedeniyle ultrasonografi birinci tercih edilen prosedürdür.
Genç bayanlarda ve ileri yaşlı hastalarda ultrasonografinin sonuç vermemesi durumunda bilgisayarlı tomografi kullanılması öbür mümkün hastalıkların atlanmaması için kıymetlidir.
Gebelerde ise daha evvel bahsedildiği üzere, radyasyon içermemesi ve ayrıntı sağlayabilmesi nedeniyle Manyetik Rezonans Görüntüleme (MRG) ile teşhis netleştirilmeye çalışılır. Şayet kuşku çok yüksek lakin hiç bir usulle sonuç alınamıyorsa hasta, ameliyathaneye alınarak genel anestezi altında göbekten girilen 5mm’lik bir kamerayla karın içi incelenerek kesin teşhis konulabilmektedir.
Apandisit nasıl tedavi edilir?
Apandisitin tedavisi cerrahi operasyondur. Geçmişte birtakım hadiselere damardan antibiyotik verilerek tedavi denenmişse de bu hadiselerin yaklaşık dörtte biri, bir sene içerisinde yine apandisit olmuş, daha makûs ve ilerlemiş bir halde ameliyata alınmışlardır. Bu nedenle apandisit tedavisinde “antibiyotik ile takip” sistemi günümüzde tercih edilen bir yaklaşım değildir.
Apandisit ameliyatı, açık(klasik) yahut kapalı (laparoskopik) cerrahi sistemler kullanılarak yapılabilir. Robotik teknoloji hem çok değerli olması hem de laparoskopiye nazaran daha büyük kesiler gerektirmesi nedeniyle apandisit ameliyatı için tercih edilmemektedir.
Apandisit ameliyatı nasıl yapılır?
Ameliyat sırasında genel anestezi altında hastanın iltihaplanmış olan kör bağırsağı yani apandisit çıkartılır. Kalın bağırsağa bağlandığı bölge yani kök kısmı bir dikiş, düğüm yahut mekanik cerrahi kesici araçlarla (stapler) kapatılır. Bölgeye sızmış olan iltihap varsa temizlenir.
Apandisit cerrahisinde; açık ve kapalı ameliyatların her ikisi de tercih edilebilir tekniklerdir. Her ikisinin de artıları ve eksileri vardır. Günümüzde kapalı cerrahi yollar giderek daha çok tanınan hale gelmelerine karşın doktor, hastanın;
Yaşına,
Cinsiyetine,
Kilosuna,
Vücut tipine,
İltihabın derecesine nazaran hasta için en uygun sisteme başvuracaktır.
Çok kıymetli öteki bir nokta da yüzde 1 kadar hastada karşılaşılan akut apandisitin bu bölgede şimdi yeni başlayan bir kansere bağlı olarak gelişebileceğidir. Bu nedenle hastalar ve doktorlar çıkarılan kesimin patoloji raporunu kesinlikle takip etmeli ve kanser yahut kanser öncülü bir durumun görülmediğini teyit etmelidirler.
Apandisit ameliyatı ne kadar sürer?
Apandisit ameliyatı ortalama 20 ila 60 dakika ortasında sürmektedir.
Apandisit patlamasının olup olmaması,
Hastanın daha evvelki ameliyatlarına bağlı yapışıklıkların olup olmaması,
Apendiks Vermiformisin olağan anatomik yerinde olup olmaması üzere çeşitli faktörler apandisit ameliyatını müddetini belirlemektedir.
Apandisit ameliyatı sonrasında nasıl beslenilmeli?
Genel anestezi alan her hastanın bağırsak işlevleri 12-48 saat ortasında geri gelir. Bu müddet, bilhassa çok iltihaplı ve geç kalınmış hadiselerde 72 saate kadar uzayabilir.
Apandisit ameliyatından sonra bağırsak işlevleri tam düzelene kadar;
Tıka basa yememek;
Beslenmeye kolay ve temel besinlerle devam etmek,
Sarma, hurma üzere çok lifli ve sindirimi güç olabilecek besinlerden bu periyotta uzak durmak, erken ameliyat sonrası devrinde görülebilecek problemlerinin daha kolay atlatılmasını sağlar.
Apandisit ameliyatı sonrasında nelere dikkat edilmeli?
Sürekli “hasta gibi” yatılmamalıdır. Apandisit ameliyatı sonrasında ameliyat olan kişinin kendini yormayacak derecede;
Ev içi ve dışı kısa yürüyüşler yapması,
Bol sıvı tüketmesi,
Aralıklı olarak tüm ciğerlerini dolduracak formda derin nefesler alıp vermesi (ağrıdan ötürü kesik kesik ve yetersiz nefes alıyorsa) eski sıhhatine en kısa müddette geri kavuşmasına yardımcı olabilecek kolay adımlardır.
