Atatürk 4’üncü sefer Bursa’ya gelmişti.
Takvim yaprakları 22 Eylül 1925’i gösteriyordu.
Bursa, Atatürk’ün devrimci atılımlar öncesinde halkın nabzını tuttuğu yerlerin en başında geliyordu…
Tanyeri’ndeki Hünkâr köşküne konuk edildi.
Gezi öncesinde, daha O gelmeden Bursa’da halk şapka giymeye, arakiyeciler de şapka yapmaya başlamışlardı.
23 Eylül günü Bursa Türkocağı’nı ziyaret etti. Kendisine fötr armağan edilmesi üzerine konuştu:
“Güzel bir serpuş (başlık) olan şapkadan pek az bir sürede dervişler, mürit ve hocalar da şad kalacaklardır. Fatin (uyanık, kararlı) re zeki beşerler, gayr-i uygar bir kisve (giysi) altında kıymet-i zatiye ve ilmiyelerini (kişisel ve bilimsel değerlerini) kaybetmektedirler. Binaenaleyh, onurlu mevkilerini koruma için uygar kisveye bürünmek lâzımdır.
Başımızda başka bir alâmetle kendimizi cihan-ı medeniyetten (uygarlık âleminden) başka addetmişiz. Bugün şapkayı giydik. Bundan birçok ecnebiler şad olmamışlardır. Zira onlar başlarındaki şapka ile bizden fazla birçok imtiyaza (ayrıcalığa) malik, olmuşlardır.”
27 Eylül’de Bursa Belediyesi önünde toplanan kalabalık bir küme, Cumhurbaşkanı’na bağlılık ve şapka konusunda dayanak vermek maksadıyla başlarına çeşitli şapkalar giyerek Hünkâr köşküne çıktı.
Dr. Nazifi Şerif (Nabel) bir konuşma yaparak, Bursalıların Cumhuriyet’e, Atatürk’e ve inkılaplara bağlılığını lisana getirdi. Akabinde Atatürk köşk bahçesinde toplananlara seslendi:
“Arkadaşlar!
Bir vakitler bu ulusun başına fes giydirebilmek için şeyhülislâmlar değiştirildi. Fetvalar çıkarıldı. Övgüye kıymet ki, bugün ulusumuz, bu türlü duygusuz, anlamsız, mantıksız araçların hiçbirine ilgi göstermiyor. Bu üzere yol göstermelere gereksinme duymuyor. Bizim yol göstericiliğimiz ise, ulusumuzdan aldığımız esinden öteki bir şey değildir ve olamaz…”
O sırada 12 yaşında bir kız çocuğu köşkün yanındaki müstakil meskenin duvarından Atatürk’ü hayranlıkla izliyordu.
Geçen yılki ziyaretinde Atatürk’e ulaşmak istemiş, başaramamıştı. Bu defa kararlıydı…
Küçük kızın ismi Sabiha idi. Savaş yılları çocuğu olduğundan ilkokula yeni başlayabilmişti.
Kafaya koymuştu, Atatürk’e ulaşacak elini öpecekti.
Bir sabah oturduğu konutun bahçe duvarından köşke bakmak isteyince bahçede gezinen Atatürk’ü gördü. Vakit kaybetmeden duvardan atlayıp koşmaya başladığı sırada vazifeliler kendisine mani oldu.
Atatürk olanları görmüştü. Çabucak işaret etti, “Bırakınız gelsin” dedi.
Sabiha şimşek süratiyle koşarak, heyecanlı bir halde Atatürk’e ulaştı.
Atatürk küçüklerle konuşurken onların heyecanını gidermesini, onların düzeyine inmesini, bilen bir önderdi. Sabiha’nın heyecanını fark etti, o heyecanını yatıştırdıktan sonra “Kimsin, kimin kızısın, beni neden görmek istiyorsun?” diye sordu.
Sabiha anne ve babasını kaybetmişti. Okumak ve hatta yatılı okula gitmek istiyordu. Sıkıntısını anlatmaya başladı:
“Anam babam yoktur. Abim İstiklâl Savaşı’na karışmış, dönüp gelmişti, fakat onun da çocukları vardı. Ben istiyordum ki başka bir okula gideyim ve orada yetişeyim.”
Atatürk hüzünlendi. “Peki”, dedi; “Ben seni evlât olarak alırsam gelir misin benimle birlikte?”
Sabiha şaşkına döndü. Hiç beklemediği bir karşılıktı. Biraz düşündükten sonra, “Aileme sorayım efendim” dedi.
Atatürk yanaklarını okşarken, ”Peki o halde”, dedi, “Abinin adresini ver. Kendisini ben buraya çağırtıp görüşeyim. Abin de müsaade ederse bir arada benimle Ankara’ya gelirsin” dedi.
Abisi Neşed ailenin büyüğüydü. Subay olarak Kurtuluş Savaşı’na katılmış terhis olmuş ve o sene meskenine dönmüştü… Sonraki gün Atatürk’ün huzuruna çıktı, gerekenler konuşuldu ve meskene döndü.
Sabiha’yı yanına çağırdı, “Gazi Paşa seni evlât olarak alıyor, onunla bir arada gideceksin” dedi.
Ailesinden doğduğu topraklardan ayrılacağı için üzüldü fakat o hüzün birden sevinç yumağına dönüştü.
Atatürk Bursa gezisini tamamladıktan sonra Ankara’ya Sabiha ile döndü.
Çankaya Köşkü’nde yaşamaya almaya başladı. Yatılı okula yazdırılmadı. Eğitimini Çankaya İlkokulunda almaya başladı.
Çankaya Köşkü küçük bir yerdi. Okulu Köşk’ün bahçesi içerisinde tek katlı eski bir binaydı. Sabiha, Atatürk’ü her gün görüyordu. Onunla birlikte, birebir konutta kalıyordu. Çabucak her gün beraberdiler.
Sabiha yıllar sonra bir röportajında, (“Atatürk’den gördüğüm şefkati hiçbir vakit kendi ailemden görmedim, Atatürk her gün her şeyimle meşgul olurdu…”) diyecekti.
Atatürk’ün Sabiha ile birlikte iki manevi kızı daha vardı; isimleri Zehra ile Rukiye idi. Birebir okula masraflardı. Okulun öğrenci sayısı azdı. Yaverlerin çocukları, Salih Bozok ve Kılıç Ali’nin çocukları, Atatürk’ün çocukluk arkadaşı Fuat Bulca’nın kızı birebir okula gidiyorlardı. Tek bir öğretmenleri vardı bütün sınıflara o öğretmen eğitim veriyordu.
Üç kız kardeş akşam yemeklerini köşkte yiyiyor, Atatürk yemek sonrası üç manevi kızının dersleriyle şahsen ilgileniyordu…
Çankaya İlkokulunun tek öğretmeni çok genç bir kızdı. Neredeyse çocuk denilecek yaştaydı.
Sabiha, Rukiye ve Zehra öğretmenlerini çok severdi. Ne var ki çocuktular, ortada bir derslerini ihmal ediyorlardı. Akıllarına bazen oyun düşerdi.
Günün birinde Atatürk üç manevi kızını yanına çağırdı. İmtihan yaptı fakat kızlarını başarılı bulmadı.
Atatürk birkaç gün sonra tekrar imtahan yaptı tekrar birebir başarısızlığı gördü. Çabucak öğretmenle ilgili bilgi aldı ve çok genç olduğunu öğrendi. Üç kız kardeş sonraki gün okula gittiklerinde genç öğretmenlerini göremedi. Onun yerinde daha yaşlı, başlı bir öğretmen gelmişti.
Üç kız kardeş hüsrana uğramıştı. İlerleyen günlerde öğretmenlerine aykırı gitmeye başladı.
Günün birinde Sabiha ile Zehra dozu kaçırdı öğretmenlerine karşı geldi. O denli olunca öğretmen de iki kız kardeşi kollarından tutup sınıfın dışına çıkardı, “Hadi” dedi, Gidin bakayım buradan!”
Sabiha ve Zehra ağlayarak köşke koştu ve alışılmış doğruca Atatürk’ün odasına. Ağlamalarının nedeni kendilerini Atatürk’e acındırmaktı.
Kızlarının o halini görünce ıstıraba kapılan Atatürk, “Ne oluyor?” diye sordu.
Atatürk palavrası sevmezdi. Kızlar olanları bir bir anlattı. Atatürk, kelamları bitince, “Şimdi siz çıkın, odanıza gidin.” dedi.
Kızlar odasına çıkarken Başyaverini çağırdı, “Doğru okula gideceksin durumu öğreneceksin” dedi.
Yaver gitti, geldi olanları kendisine anlattı. Atatürk Sabiha ile Zehra’yı tekrar yanına çağırttı:
“Siz büyük yanılgı işlemişsiniz. Hocalara karşı bu türlü yapılmaz. Hep onları sevmek lâzım, ebediyen onlara hürmet duymak lâzım. Onlar sizi yetiştirecekler. Onun için artık gideceksiniz, hocanızdan özür dileyeceksiniz, elini öpeceksiniz ve devam edeceksiniz.”
O günden sonra iki kız kardeş derslerinde başarılı oldu.
Günler ayları, aylar yılları kovaladı. Sabiha 21 yaşındaydı.
1934 yılında soyadı kanunu çıkarılmıştı. Herkes kendine bir soyadı belirlerken Atatürk de sevdiği şahıslara soyadlarını şahsen veriyordu.
Bir gün sofrada yemek yenirken Sabiha’ya seslendi. “Sabiha, sana da bir soyadı vereceğim.” dedi ve kendisine ‘Gökçen’ soyadını verdi.
Gökçen, göğe ilişkin, gök üzere, çok hoş kimse ve mavi gözlü manasına gelen öz Türkçe bir mana taşıyordu.
Sabiha’nın o güne kadar havacılığa merakı yoktu. O tarihlerde Sivil Havacılık Okulu yoktu, yalnız Askeri Havacılık Okulu vardı. Atatürk bir sivil Havacılık Okulu olmasını da düşünmüş, Türk Hava Kurumu’ndan Türk Kuşu ismi ile bir Sivil Havacılık Okulu açılmasına karar verdi.
Açılış merasimine Atatürk Sabiha Gökçen’i yanında götürdü.
Tören sırasında tayyareleri gören Sabiha Gökçen’in ilgisi uyandı. Atatürk’ün talimatıyla bir tayyareye bindirilerek gezinti yaptı.
Paraşüt atlayışları yapıldı. Sabiha’nın mutluluğuna memnunluk katıldı. Bir orta Atatürk kendisine dönerek, “Bakıyorum ilgileniyorsun, asıl sen de yapabilir misin bunu!” dedi.
Heyecanla karşılık verdi, “Sevdim paraşütle atlayışı, yaparım. Ben de atlamak isterim” dedi.
Fuat Bulca Hava Kurumu Lideriydi. Atatürk kendisine dönerek, “Bak Fuat Gökçen de atlamak istiyor.” dedi. Fuat Bulca, “Peki o halde, dedi çabucak kaydedelim kendisini. Gelsin burada çalışsın” diye konuştu.
Paraşütçü öğretmenler çağrıldı. Sabiha Gökçen o günden sonra paraşütçü oldu ve gökyüzüyle buluştu. Onun gökyüzüyle buluşması ülkede yaşayan genç kızlarında havacılığa yönelmesine neden oldu.
Atatürk Sabiha Gökçen’in askeri havacı olmasını çok istiyordu. Fakat o tarihlerde bayanların asker olması için bir kanun çıkmamıştı. Buna daha çok Mareşal Fevzi Çakmak mani oluyor hatta, istemiyordu. Atatürk de Fevzi Çakmak’ı sever kırmak istemezdi, bu nedenle ‘Kadınlar asker olsun’ diye bir kanun çıkartmadı. Atatürk Fevzi Çakmak’ın gönül isteği ile bu işe inanması ve teklifin kendisinden gelmesini istiyordu.
Sabiha Gökçen Askerî Hava Harp Okulunu bitirdi ve 1. Tayyare Alayında askeri stajını yaptı. Lakin bunlar resmi olarak değil özel olarak gerçekleşti. Askeri elbise giyiyor ama rütbe takamıyordu.
Gökçen, yedi erkek öğrenciyle birlikte Kırım’a gönderilerek altı aylık yüksek planörcülük eğitimini Koktebel Yüksek Planör Okulu’nda tamamladı. Moskova’ya motorlu uçak okuluna gitmeyi planlıyordu. Fakat manevi kız kardeşi Zehra’nın vefat haberini alınca bu fikirden vazgeçerek ülkesine döndü.
Bir müddet dünyaya küsen Sabiha, Atatürk’ün ısrarları ile tekrar çalışmalara başladı. Eskişehir Havacılık Okulu’nda Savmi Uçan ve Muhittin Bey’den özel uçuş eğitimi aldı. 25 Şubat 1936’da birinci sefer motorlu uçak ile uçmaya başladı.
Gökçen’in, uçuş eğitimde gösterdiği başarılardan ötürü, Atatürk kendisine şunları söyledi:
“Beni çok keyifli ettin… Artık artık senin için planladığım şeyi açıklayabilirim… Tahminen de dünyada birinci askerî bayan pilot olacaksın… Bir Türk kızının dünyadaki birinci askerî bayan pilot olması ne iftihar edici bir olaydır, kestirim edersin değil mi? Artık derhal harekete geçerek seni Eskişehir’deki Tayyare Mektebi’ne göndereceğim. Orada özel bir eğitim göreceksin.”
Atatürk’ün dediği üzere oldu…
Sabiha Gökçen, 1940 yılında Hava Okulu’nda askerî coğrafya ve topoğrafya öğretmeni Üsteğmen Kemal Esiner ile evlendi ve eşine kendi soyadını verdi; lakin üç yıl sonra, 12 Ocak 1943’te eşini kaybetti.
1938 yılının 10 Kasımında Atatürk ebediyete uğurlanırken yanı başında Sabiha gözyaşlarına boğuldu.
Manevi babasını vefatı akabinde çabucak ordudan ayrıldı. 1954 yılında da Türk Kuşu’ndan…
Sabiha Gökçen 22 Mart 2001 tarihinde Gülhane Askerî Tıp Akademisinde 88 yaşında, kalp yetmezliği sebebiyle hayatını kaybetti.
