Cumhuriyet’in onuncu yılı gecesiydi…
Atatürk ve arkadaşları Halkevinde Rus konuklarıyla balodaydı…
Ruslar balodan ayrıldığında Atatürk beraberindekilere, “Eee, bu saatte kalkıp yatacak mıyız? Biraz da milletle bir arada olalım. Haydi kalkıp gidelim”dedi.
Haber Ziraat Bankası’na ulaşınca bir telaş başladı. Çünkü; balo halka açıktı ve iğne atılsa yere düşmeyecek tiptendi.
Hazırlıkla tamamlanamadan Atatürk baloya geldi.
İhsan Sabri Çağlayangil emniyetten sorumluydu, biraz vakit kazanmak için Atatürk’ü Ziraat Bankası genel müdürünün odasına çıkardı.
Atatürk, genel müdür odasına girdi:
“Nedir burası?.” diye sordu.
İhsan Beyefendi cevap Verdi:
– Efendim, biraz istirahat buyursanız?.. Salonda hazırlık yapılıyor…
Atatürk etrafına bakındı, “Ben genel müdür odasında oturmaya gelmedim. Halkın yanına gidelim” dedi.
Balo salonuna geçildi Atatürk “Bana bir sandalye verin” dedi, sandalye getirilince de üzerine çıkarak konuşmaya başladı:
– Burası da bir meclistir. Meclis reissiz olmaz. Bir reis seçelim de onun riyasetinde nizamlı konuşalım.
Hep bir ağızdan ses yükseldi:
– Reis sizsiniz, sizsiniz!
“Oo olmaz, dedi. Demokrasi var. Seçim lazım. Beni aday gösteriyorsanız, reye koyarız.”
Balodakiler daima bir ağızdan yeniden sesini yükseltti.
– Gösteriyoruz, gösteriyoruz!
– Pekala, benim reisliğimi kabul edenler ellerini kaldırsın.
Herkes birebir anda ellerini kaldırdı.
Atatürk, “Haa artık oldu, dedi. Beni reis yaptınız. Yetki kazandım. Öyleyse sağ taraf üç adım geriye… Sol taraf üç adım geriye…” dedi.
Söyledikleri yapıldı. Koridorun ortası boş kaldı, Atatürk sandalyeye oturarak,
“Konuşmanın adabı var. Artık konuşmak istiyorsanız kelam istersiniz. Karşıya bir sandalye koyarız. Konuşmak isteyen oraya geçer, konuşur.” dedi.
Bahriyeli bir genç kelam aldı.
– Ben yüzbaşıyım, Paşam, Siz yirmi dokuz yaşında kolordu kumandanıydınız. Gençtiniz, enerjiktiniz. Artık benim bir filoya kumanda etmem için albay olmam lazım. Elli beş yaşından daha önce de albay olamam. Lakin o vakte kadar bende güç kalmaz. Bunu düzeltmek lazım değil mi?
Atatürk yanıtladı:
“Normal olan, dedi, senin elli beş yaşında filo kumandanı olmandır. Olağandışı olan da, yirmi dokuz yaşında kolordu kumandanı olmak. İnkılap vakitlerinin koşulları ölçü olamaz. Yoksa bugün bizde onların yaşında Başvekil olunmaz, Hariciye Vekili de.”
Bahriyeli oturdu. Diğer bir genç kelam aldı. Talebe Cemiyeti Lideriydi.
– Paşam, dedi. Benim, size sizden şikâyetlerim var.
– Nedir?
Öncea, bürokrasinin hâlâ sürüp gittiğini söyledi. Kelamlarını sürdürdü:
– Cumhuriyet hoş şey ancak, siz bize bir ülkü vermediniz. Gençlik ülkü arıyor. Yaklaştıkça uzaklaşan şanlı bir idealimiz olmalı bizim. Bize yol göstermek lazım. Bizi manen tatmin edecek gayemiz olmalı.
Atatürk, genci çok dikkatli dinledi ve ayağa kalkarak, “Yüce heyetinizden reisin şampanya içmesine müsaade verilmesini reyinize koyuyorum,” dedi. Ve ardındın; “Kabul edenler, etmeyenler…” diye sordu.
Kabul edildi. Şampanya geldi. Bir kadeh içti. Kelama başladı:
– Arkadaşınız mefkureden bahsetti, dedi. Lakin bir Reisicumhur, gençleri teker teker toplayıp, “Sizin ülkünüz budur,” diyemez. Genel gayeler gösterir. Kanılarını Maarif Vekili söyler. O uygular. Biz de bu vazifeyi yaptık. Mamafih, bu mevzuyu soran gencimizle özel olarak da görüşeceğim.
Konuşmalar bitti, Balo, eski halini aldı.
Atatürk, mefkureden bahseden genci çağırttı. Genç geldi. Ve kendisine şunları söyledi:
– Mefkureden bahsettiniz. Doğrudur, her milletin gençliğine bir ülkü lazımdır. Ülkü, program değildir.
Dünya Türkleri, bugün (Cumhuriyet’in onuncu yılı), Türkiye’de yaşayan on beş milyondan mı ibaret? Dünyanın her yerinde Türk var. Turancılık, Kızılelmacılık yapalım, demek istemiyorum. Bugün bütün Türkleri siyasi bir birlik altında toplayacak koşullar yok. Fakat biz büyük bir milletiz. Neden kültürümüzü bütünleştirmeyelim? Bugün senin, benim konuştuğumuz Türkçe, niye Türk soyundan gelen bütün toplumlarca rahatça anlaşılmasın? Zati ortak olduğumuz lisanımıza, tarihimize, edebiyatımıza sahip çıkmalıyız. Kelamın kısası, bir kültür birliğine gitmeliyiz.
Bizim Türk tarihi, Türk lisanı, Türk kültürü üzerindeki araştırmalarımızın gayesi budur.
Bu çalışmaları bugün taşkın ve abartılı sayanlar, bunların ne kadar ya- rarlı olduğunu yarın anlayacaklardır.
Kültür birliğini tamamlamış Türkiye, bir Büyük Türkiye olacaktır. Bu ülkü, Türk gençliğine yetmiyor mu?”
Kaynak:
Mübeccel Duru, Atatürk’ün Konuklarına Marşlar Söylemiştik”
Altan Öymen, “Çağlayangil Anlatıyor”
