Merkez Bankası, yılın birinci Finansal İstikrar Raporu’nu açıkladı. Raporda Liralaşma Stratejisi çerçevesinde kamu, hanehalkı, gerçek kesim ve bankacılık kesiminin bilançolarında TL tartısının arttığına işaret edilirken ferdî kredi kartları ve muhtaçlık kredisindeki yükselişe dikkat çekildi. Raporda, “Bireysel kredilerin, hanehalkı mal ve hizmet talebine tesiri nedeniyle, cari istikrarla yakın bir alakası bulunmaktadır. Bu kapsamda, muhtaçlık kredisi ve BKK kullanımlarının cari istikrar üzerindeki tesiri yakından takip edilmektedir” denildi.
İşte bu tespitin akabinde da düğmeye basıldı. O karar gündeme bomba üzere düştü. Kredi kartlarından nakit avaslara kapatıldı. Krediler de frene basıldı. Vatandaşlar nakit avanslarla kredilerle hayatlarını sürdürüyordu. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası bugün o kararını geri çekti. Fakat, bu yola neden girildiği Finansal İstikrar Raporunda yer almıştı.
Ekonomi Gazetesi’nden Şebnem Turhan’ın haberine nazaran, Finansal İstikrar Raporu’nda Merkez Bankası Lideri Şahap Kavcıoğlu’nun görüşlerine de yer verildi. Kavcıoğlu, fiyat istikrarının kalıcı ve sürdürülebilir bir formda kurumsallaşması için Liralaşma Stratejisi’nin tüm ögeleriyle uygulamaya devam edeceğini vurguladı. Liralaşma Stratejisi çerçevesinde 2022 başından itibaren attıkları tüm adımların kalıcı fiyat istikrarını finansal istikrarla bir ortada sağlayacak bir perspektifl e oluşturulduğunu kaydederek finansal sistemde Türk lirasının hissesinin kalıcı formda arttırmaya ve yurt içinde şekillenmesini temin etmeye yönelik siyasetlerin uygulandığını lisana getirdi. Kavcıoğlu, attıkları adımların sonuçlarını vermeye başladığını söyledi.
BİREYSEL KREDİ KARTLARININ HİSSESİ YÜZDE 31’E ÇIKTI
Raporda ise en dikkat çeken hanehalkı finansal borçluluk yapısındaki değişiklik oldu. Bir evvelki rapor periyoduna nazaran hanehalkı finansal borcu içinde en süratli artışın taşıt kredisi ve ferdî kredi kartlarında gerçekleşti. Rapora nazaran, tüketici mal ve hizmet fiyatlarında yaşanan artışlar ve çalışan fiyatlarında yapılan güncellemeler kişisel kredi kartlarındaki süratli artışta tesirli olurken, öne çekilen talep ve yılsonu kampanyalarının da taşıt kredilerinin GSYİH’deki hissesini artıran başka faktörler olduğu kaydedildi. Toplam yükümlülüklerde gereksinim ve kişisel kredi kartının hissesi değerli ölçüde arttı. Rapora nazaran konut kredilerinin 2012-2019 devrinde ortalama yüzde 38 olan kişisel kredilerdeki hissesi yüzde 24’e gerilerken, tıpkı periyoda kıyasla gereksinim kredisi hissesi 4 puan, kişisel kredi kartlarının hissesi ise 9 puan artarak sırasıyla yüzde 44 ve yüzde 31’e ulaştı. Muhtaçlık kredisi borcu bulunan toplam kişi sayısı meblağ kırılımlarına nazaran farklılık gösterdi. 50 bin TL üzerinde gereksinim kredisi borcu bulunan kişi sayısında artış, 50 bin altı sayısında ise azalış oldu. Gereksinim kredisi bakiyesinde de misal bir eğilim gözlendi. Kişi başı borç 50 bin TL ve üzeri kredilerde görülen besbelli artış kaynaklı yükselişine devam etti. 2023 yılı birinci çeyreği değerlendirildiğinde, muhtaçlık kredisinde gözlenen artışın sürükleyicisi 100 bin TL üzeri kredi borcu bulunan kesim oldu. Bir öbür değerli gelişme de mart ayında 70 bin TL üzeri meblağdaki muhtaçlık kredilerinin, faiz oranına dayalı menkul değer tesisi yükümlülüğü uygulamasına dâhil edildi. Kelam konusu düzenlemenin yüksek montanlı kullandırımları sınırlayabileceği değerlendirildi.
KARTLARDA ARTIŞ ORTALAMININ ÜZERİNDE
Rapora nazaran BDDK’nın 2022 Haziran’da 100 bin TL üzerindeki muhtaçlık kredilerindeki genel vade hududunu 24 aydan 12 aya indirmesinin akabinde, 2022 yılının üçüncü çeyreğinde gereksinim kredi büyümesi kıymetli ölçüde geriledi. Lakin, yılın son çeyreğinde artan tüketim talebi ve yeni yıl ile birlikte maaş ödemelerinde beklenen artışın yanı sıra, özel bankaların ferdi kredi kullandırım iştahı, gereksinim kredi büyümesini hızlandırdı. Hakikaten, 2022 Eylül’de yüzde 30 olan yıllıklandırılmış 13 haftalık gereksinim kredisi büyümesi, martta yüzde 120’ye yükseldi. Martta 70 bin TL üzerinde kullandırılan gereksinim kredilerinin, faiz oranlarına nazaran menkul değer tesisi uygulamasına dâhil olması ile birlikte gereksinim kredi büyümesinin yavaşlamaya başladı. Fiyat güncellemeleri kaynaklı artan talep ve özel bankaların artan iştahı ile birlikte, 2022 yılı son çeyreği ve 2023 yılında gereksinim ve ferdî kredi kartlarındaki aylık ortalama artış evvelki devirlerin hayli üzerinde seyrediyor. Raporda, muhtaçlık kredisinin menkul değer tesisine tabi olmasının ilerleyen periyotta gereksinim kredisi faiz ve bakiye gelişmelerine tesirinin yakından takip edildiği belirtildi.
HEDEFLİ KREDİ SİYASETİYLE KOBİLERİN HİSSESİ ARTTI
Rapora nazaran gayeli kredi siyasetlerinin tesiriyle net ihracatçı firmaların ve KOBİ’lerin TL kredi kullanımı arttı. Net ihracatçı firmaların yeni kredi kullandırımlarından ve stok krediden aldıkları hisse yükseldi. Net ihracatçı firmaların yanı sıra KOBİ’lerin de akım ve stok kredi hisseleri arttı. Kur tesirinden arındırılmış (KEA) yıllık kredi büyümesi mevcut rapor devrinde görece yatay bir seyir izledi. TL ticari kredi yıllık büyümesi 2023 yılı şubat ayında en yüksek pahasını gördükten sonra gerilemeye başlarken, ferdî kredi yıllık büyümesi 2022 yılı son çeyreğinden itibaren hızlandı.i.
SABİT FAİZ DENGESİ
Finansal İstikrar Raporu’nda bankaların faize hassas faal ve pasifler ortasındaki vade uyumsuzluğunun evvelki Rapor periyoduna nazaran değerli bir değişim göstermeyerek tarihî ortalamasının altındaki seyrini sürdürdüğü belirtildi. Bankaların faize hassas TL aktifl erinin yüklü ortalama vadesi 2022 yılının ikinci çeyreğinden itibaren üst taraflı hareketlenirken bankaların TL faal kompozisyonunda uzun vadeli sabit getirili menkul değer hissesindeki artış kısmen değişken faizli krediler ile dengelenirken, TL etkinlerin ortalama vadesinde sonlu yükseliş görüldü. Faize hassas TL yükümlülüklerin ortalama vadesi ise bir müddettir 5- 6 ay ortasında yatay bir seyir izledi
